Muhabbet Fedâileri

Son yüz yıllık tarihimize damgasını vuran Üstad Bediüzzaman'a dost görünmek, eserleri olan Risâle–i Nur'a sahip çıkmak, öyle her babayiğidin yapacağı işlerden değildir.

Bazı hükümetler döneminde ve özellikle firavunlaşmış bazı frenkmeşreplerin nazarında terörden bile daha tehlikeli, daha sakıncalı bulunan Risâle–i Nur hareketini savunmak, yahut sahiplenmek için, elbette ki yürek ister, cesaret ister.

En başta bu vatan ve milletin mukadderatıyla alâkadar olan ve beşerin iki dünya saadetini temine çalışan Risâle–i Nur'la, herşeye rağmen ciddî, samimî şekilde alâkadar olan, dostça yaklaşan siyasiler ve hükümetin bazı erkânları olmuştur. Bunun bâriz misâllerine Cumhuriyetten evvel olduğu gibi, Cumhuriyet döneminde (bilhassa 1950'den sonra) de rastlamaktayız.

Bazı siyasiler ve hatta hükümet başkanı olan bazı liderler çıkmışlar, Risâle–i Nur'u sahiplenmişler ve Üstad Bediüzzaman'la olan dostluklarını açıkça deklare etmişlerdir.

Ayrıca, ülkenin gündemindeki hayatî meselelere dair Bediüzzaman Said Nursî'nin fikirlerini hatırlatmışlar, hatta referans göstermişlerdir.

Bizim asıl hayret ettiğimiz husus ise, ekseriyetinin dindar olduğu ifade edilen bugünkü iktidar mensuplarının, ortada onca ilgili gündem maddesi olmasına rağmen, onların Risâle–i Nur ve Said Nursî hakkındaki sükûtu, sessizliği, ilgisizliği, bîganeliğidir.

Neden acaba?

Neden, meselâ hayatî meselelerin konuşulduğu, ehemmiyetle müzakere edildiği Meclis oturumlarında bir yürekli vekil çıkıp da Said Nursî'den fikir aktarmaya, Risâle–i Nur'dan çare tekliflerini sunmaya çalışmaz?

ışte bu noktayı, bir türlü aklımız, havsalamız almıyor. Evet, neden?

Hani, seçim zamanı da değildir ki, bir istismar endişesi taşınsın...

Ülke sıkıntılı bir süreçten geçiyor, bölge ülkeleriyle ciddî sıkıntılarımız var, bir yandan da kardeşlik muhabbetinin yerine husumet ateşi yakılıyor, komşularla, eski müttefiklerle karşı karşıya gelme ihtimalinden bahsediliyor, vesaire...

Ama, bütün bunların üstesinden gelecek, huzur, asayiş ve barışı temin etmede en tesirli rolü oynayacak olan Risâle–i Nur'dan reçetelerden hiç bahsedilmiyor.

Evet, bir kez daha neden, niçin?

şimdi, bugünkü siyasilerin ve hükümet erkânının Risâle–i Nur'la münasebetini sorgulayarak daha iyi anlayabilmek için, özellikle tarihimizin son yüz yıllık kesitlerine kısaca bir nazar gezdirelim.

Dileriz ki, bugüne yarayacak ve geçmişi bugünle kıyaslayarak muhakeme yürütecek bazı bilgi ve donelere ulaşma şansını, imkânını sağlamış oluruz.


ıstibdatla pençeleşme

Bundan tamıtamına 100 sene önce, yani 1907 yılı Kasım ayında Bitlis'ten ıstanbul'a seyahat eden Bediüzzaman Molla Said Efendi, Dersaadet'e gelir gelmez, dönemin "hafif istibdat" hükümetiyle pençeleşti.

Osmanlı tahtında otuz yıldır padişahlık yapan Sultan II. Abdulhamid oturuyordu.

Sultanın etrafını yağcılar, dalkavuklar, müdahaneciler, buluttan nem kapanlar sarmış, mütemadiyen korku pompalıyor ve ortalığı evham bulutlarıyla karartmaya çalışıyorlardı.

Mutlakıyet rejimi, olanca kuvvetiyle hükümfermâ idi.

şefkatli padişah Abdulhamid ise, korku ile ümit, merhamet ile gazap, hizmet ile hezimet arasında gidip gelerek, saltanatının son yıllarını yaşıyordu.

ışte bu ve benzeri sebeplerle, zamanın hükümeti, ıstanbul'da istibdat perdesini yırtarak meydana atılan Bediüzzaman Hazretlerini anlayamadılar.

Daha doğrusu yanlış anladılar, hatta maksadının tam aksi yönünde anladılar. Bazı nâdanlar ise, zaten öyle anlamak istediler.

Neticede, o zâtın "maarife dair" tekliflerini ve "Medresetüzzehrâ eğitim projesini" anlamak, gereğini yapmak yerine, onu gözetim altında cezalandırmayı tercih ettiler. "Tehlikelidir" diyerek, önce Yıldız Mahkemesine sevk ettiler, ardından "Delidir" damgasını vurarak Toptaşı Tımarhanesine attılar.

Evet, Üstad Bediüzzaman, "hafif istibdad"a yaslanmış olan Mutlakıyet devri sona erinceye kadar, böyle musibetten musibete sürüklendi.

Sonra, hürriyet ilân edildi ve Meşrûtî idareye geçildi.


ılimde/fikirde, en önde

Bu yeni dönemin (190 başlarında, ilim ve medrese camiasının parlayan yıldızı olarak ön safa geçen ve meydanlarda nutuk irad eden Bediüzzaman, hürriyet ve meşrûtiyete sadâkatla bağlı olanlar tarafından hararetle alkışlandı.

Artık, meşrûtiyet bir güneş gibi doğmuştu, ortalığı aydınlatıyor ve herkesi, her tarafı ısıtıyordu.

Fakat ne yazık ki, bu güneşten hoşlanmayan yarasa tabiatlı bazı herifler, başlarına da hamiyet maskesini geçirerek çok fenâ işler yapmaya başladılar.

şebekeyi ele geçirmeye çalışan bu şebekler, önce fikrî muhaliflerini fâili meçhûl cinayetlerle bertaraf etmeye başladılar. Ancak, bununla da yetinmeyip bir iç isyan kumpasını (31 Mart) hazırladılar. Saf askerleri ve bir kısım muhakemesiz dindarları oyuna getirerek, ortalığı kan gölüne çevirdiler.

Böylelikle, geçmişi de aratan yeni ve çok daha şiddetli bir istibdat rejiminin kurulmasına sebebiyet verdiler.

Müstebitler, bu esnada Said Nursî'nin de hayatına kast ettiler ve onu idamla yargıladılar. Fakat, o ılâhî inayetle kurtuldu.

Daha sonra, haricî tehlike doğdu. Devletin, milletin başına Birinci Cihan Savaşı açıldı. Bediüzzaman da, devrin müstebit ıttihatçı hükümetinin yanında haricî tehlikeyi defetmek için canla, başla çalıştı. (Başkumandan, yani padişah vekili Enver Paşanın arzu ve teklifiyle, Bediüzzaman bir Milis Alayı kurdu ve Fahrî Miralay rütbesiyle bu silâhlı birliğin başına geçti.)

Savaş ortamında, cephede bir de eser telif etti, Üstad Bediüzzaman.

Çatışmada esir düştü, iki buçuk yıl kadar süren esaret hayatı sonrasında ıstanbul'a geldi.

En büyük arzularından biri, harp esnasında telif etmiş olduğu ışarâtü'l–ı'câz isimli eserini tabetmek idi.

ışte, onun bu arzusunu tahakkuk ettirmek için lâzım olan en büyük destek, o dönemin en popüler ve terfi itibariyle en tepede olan Enver Paşadan geldi.

Bir "yadigâr–ı harb" olarak görülen bu eserin bütün kâğıt masrafını şahsî kesesinden karşılayan Enver Paşa, ayrıca Üstad Bediüzzaman'ın "Ordu–yu Hümâyun" temsilcisi olarak Darü'l–Hikmeti'l–ıslâmiye'de âzâ sıfatıyla vazifelendirilmesini istedi.

Enver Paşa, bu her iki konuda da ciddî ve samimî davrandı.

Üstad Bediüzzaman da, onun bu husustaki davranışlarından memnun oldu ve bu iki şahsiyet ölünceye kadar da birbiriyle dost kaldılar.

Kolağası Niyazi Bey, Sadrâzam Said Halim Paşa ve Enver Paşa gibi Meşrûtiyet döneminde tanınmış bazı şahsiyetlere dostluğu bulunan Bediüzzaman Said Nursî'nin, Cumhuriyet dönemindeki yakın dostlarının kim/kimler olduğunu ve aralarında nasıl bir münasebetin tesis edildiğini, Nursî'nin vefatından sonraki bazı siyasilerin ise, Risâle–i Nur'a olan dostâne alâkadarlıklarının nasıl bir seyir takip ettiğini de bilmekte fayda var.

Kendisi aktif siyasetle uğraşmayan, siyasetin başına geçmeyi düşünmeyen, talebelerini de bir siyasî parti kurmaktan ve siyaset yoluyla başa geçme çabasından men'eden Bediüzzaman Said Nursî'nin, yine de siyasetle uğraşan birçok dostu, seveni olmuştur.

Bir önceki yazıda, bu dostların Meşrûtiyet döneminde yaşamış bazı simâlarından söz ettik. Kaldığımız yerden devam ediyoruz.


Fırtınalı dönem

Dost kervânına dahil olan siyasilerin sayısı fazla değildir.

Gariptir ki, bu cenahtan samimane dost olanlardan öncü kısmının siyasî hayat ve icraatleri de hep kısa olmuştur.

Meselâ, 1908'de hürriyet kahramanı ilân edilen Resneli Niyazi Bey, komitacıların iğfaliyle korumasına vurdurularak katledilmiş, bir diğer ıttihatçı lider olan Enver Paşa ise, Buhara taraflarında vücuduna isabet eden Rus mermileriyle şehit düşmüştür.

Prens Sabahaddin ve Mizancı Murad gibi aydın ve bilgin şahsiyetler ise, şiddetli baskı ve tehditler altında tutularak, onların siyaset yapmalarına imkân, fırsat verilmemiş.

Bütün bu zorluklara ve aksiliklere rağmen, yine de Meşrûtiyet hükümeti tarafından Van'da tesisi teklif edilen Medresetüzzehra'ya sahip çıkılmış, eser için ödenek ayrılmış ve inşaatı başlatılabilmiştir. (ınşaat hizmeti, 1914'te patlak veren Dünya Harbi sebebiyle akamete uğradı.)

Kezâ, yine bu dönemde Divân–ı Harb–i Örfî, Münâzarât, Hutbe–i şâmiye, Sünûhat gibi hakikî hürriyet ve meşrûtiyeti anlatan müstesnâ eserlerin basım ve dağıtımı yapılabilmiştir. (Not: Divân–ı Harb–i Örfî isimli eserin ilk baskısı için, hükümet tarafından yasak ve toplatma kararı çıkartıldı. Eser, daha sonra beraat etti ve aynı dönemde ikinci kez basıldı.)


Mutlak istibdat

Tıpkı Meşrûtiyet döneminde olduğu gibi, yeni Meclis ve yeni Cumhuriyet döneminde benzer durumlar yaşanmış. Meselâ, Ali şükrü, Hüseyin Avni, Refet Bele ve Kâzım Karabekir gibi tanınmış vatanperver şahsiyetlerin, aktif siyasetle uğraşmalarına fırsat tanınmamış, hatta kimisinin canına okunmuş ve kimisinin de siyasetle arasında set çekilmiştir.

Buna rağmen, yine bu gibi dost zâtların takdir ve alâkadarlığı sâyesinde, Üstad Bediüzzaman'ın Hubâb, Beyannâme ve Tabiat Risâlesi (Arabî) gibi eserleri Ankara matbaalarında tab ve neşredilebilmiştir.

1923'ten sonra, araya uzun süren bir kesinti devresi girdi.

Üstad Bediüzzaman ile mebusların, bakanların ve diğer siyasilerin müsbet mânâdaki irtibatı kesildi.

Hele hele, 1925 sürgününden sonra, hemen bütün siyasiler, Said Nursî'ye ve onun temsil ettiği imân–Kur'ân dâvâsına adeta düşman kesildiler. ıcraatleriyle de bunu ispat ettiler.

Yani, din nâmına gördükleri hemen her şeyi yasaklayarak, yahut bozup saptırarak, esasen insanlık tarihinde görülmedik bir tatbikatta bulundular.

27 yıl süren bu tatbikat tarzını, Said Nursî "mutlak istibdat" şeklinde târif ve tavsif ediyor.

Artık şeytanın emrine giren o dönemin siyasetinden Allah'a sığınarak uzaklaşan Üstad Bediüzzaman, gizli ve münafıkane bir tarzda tezgâhlanan imansızlık cereyanına set çekecek ve tahkiki imanı kalp, ruh ve dimağına yerleştirecek eserler yazmaya koyuldu.

Ona "Sen siyaset cereyanında mısın?" diye kuşkulu yaklaşanlara, o "Efendiler, ben imânın cereyanındayım" diye karşılık vererek, seviyesiz siyasetle arasına koyduğu mesafeyi tarif etti.

Onun siyasilerle kopukluğu, irtibatsızlığı, hatta zıddıyeti, tâ 1950 senesine kadar devam etti.


Yeni bir pencere açıldı

1950 senesine gelindiğinde, ciddî mânâda meşrûtî/demokratik bir pencerenin açıldığını düşünen ve artık siyasetle belirli ölçüler dahilinde alâkadar olmanın gerektiğine kanaat getiren Üstad Bediüzzaman'ın, bazı siyasetçilerle samimî dostluk münasebetleri kurduğunu da görmekteyiz.

Kendi ifadeleriyle, Adnan Menderes, Tevfik ıleri ve Namık Gedik gibi üst seviyeden hükümet erkânlarını vatan, millet ve din hizmetinde samimî birer dost mesabesinde görmektedir.

Aynı şekilde, Gazi Yiğitbaşı, Tahsin Tola, Gıyaseddin Emre gibi Risâle–i Nur'a hizmet eden mebuslarla da daimî irtibat halindedir.

Bütün bu dostane münasebetler neticesinde, bilhassa 1957'den itibaren bütün Nur Külliyatının ilk kez olmak üzere matbaalarda basılıp neşredildiğini görmekteyiz.

Hakkını teslim etmek lâzımdır ki, bu makbul ve muazzam hizmetin ifasında, bizzat Başbakan Menderes'in maddî ve mânevî büyük destekleri olmuştur.

Bununla beraber, halen hayatta olan muhterem Gıyaseddin Emre de şahittir ki, Adnan Menderes, muhalefet lideri ısmet Paşanın hakaret ve sataşmaları karşısında susmamış ve Meclis kürsüsünden Said Nursî'yi açıkça müdafaa ederek samimî dostluğunu dünya âleme deklare etmiştir.

ışte bizim, dün olduğu gibi bugün de dost mesabesindeki siyasîlerden beklediğimiz merdane tavır budur.

Yani, korkmasınlar, çekinmesinler ve yeri, zamanı, makamı geldiğinde, Said Nursî'nin vatan ve millet hayrına ortaya koymuş olduğu içtimâî reçeteleri yüksek sesle dillendirsinler.

Evet, yapacakları, söyleyecekleri birşeyler varsa, bunu şimdi ortaya koysunlar. Zira, gidişata bakılırsa geç bile kaldılar.

Ama, işin bir de nasip meselesi yönü var. Nasipleri yoksa, yapacakları herhangi birşey de yok.

Bediüzzaman Hazretlerinin vefatından evvel olduğu gibi, vefatından sonra da siyasilerin Risâle–i Nur'la olan alâkadarlığı devam etmiştir.

Bu açıdan bakıldığında, son beş–on yıllık kesinti yahut tevakkuf hali, bir hayli düşündürücüdür, elbette.

Ancak, şunun bilinmesi lâzımdır ki, özellikle 1965'ten 1995'lere kadar süren otuz yıllık süreç içinde, Said Nursî, eserleri olan Risâle–i Nurlar ve Nur Talebeleri, daima siyasilerin ilgisini çekmiş, lehte yahut aleyhte onları bir şekilde meşgul etmiştir.

* * *

1965 yılı (10 Ekim) genel seçimlerinde partisi hezimete uğrayan CHP'nin Millî şefi ısmet Paşa, bu mağlubiyetinin faturasını Nurculara keser, bir yandan da "Beni onlar yıktı" diyerek, her fırsatta bu dâvânın mensuplarına yüklenmeye ve sataşmaya çalışır.

ışte, o günlerde ısmet Paşanın başlatmış olduğu bir tartışma (daha doğrusu sataşma), gazetelerin birinci sayfasından toplumun gündemine yansıyordu.

Daha çok Ulus ve Cumhuriyet gazetelerinde geniş yer verilen ısmet Paşanın konuşmaları o derece zıvanadan çıkıyor ki, artık dönüp sahibini tekzip edecek, hatta bunak durumuna düşürecek bir mahiyete bürünüyor.

Meselâ, şunları söylüyor ısmet Paşa (Parantez içindeki ifadeler bize ait):

1) "Said Nursî, okuma–yazma bilmeyen bir cahildi... Volkan gazetesinde yazdığı yazılarla 31 Mart’ı körüklemiştir."

(Bir kimse nasıl hem cahil olur, hem de yazdığı yazılarla kitleleri harekete geçirir? Kaldı ki, Said Nursî, o tarihte kurulan mahkemede suçsuz bulunmuş ve beraat etmiştir.)

2) "AP Başkanı Demirel, Said Nursî’nin halifesidir. Değilse, çıkıp açıkça ‘Ben halife değilim desin.’"

(Manşetten duyurulan bu çıkışa, Demirel şu karşılığı verir: "Paşamız hayli yaşlanmış ve anlaşılan bunamıştır. Zırvalayıp duruyor." 1966'da yaşanmış olan bu hadiseyi, 1985'te Demirel'in Tuzla'daki evinde bizzat kendisinden de dinledik.)

* * *

Demokrat Parti misyonunu devam ettiren AP Genel Başkanı Demirel, 1976'da Aydınlar Ocağında vermiş olduğu bir konferansta, Risâle–i Nur'u takdirle yâdediyor ve bu eserlerin yasaklanamayacağını söylüyordu.

Aynı Demirel, 1990'da Kocatepe Camiinde ilk kez tertiplenen "Bediüzzaman Mevlidi" vesilesiyle gönderdiği kutlama telgrafında, Üstad Bediüzzaman'ın büyük bir ıslâm âlimi olduğunu ifade ediyor ve onu bu sözlerinden dolayı muaheze edenlere de "O zât için 'Büyük ıslâm âlimi değildir' diyenlerin alnını karışlarım" diye meydan okuyordu. (1991'de, ıstanbul Marmara Grubunda verdiği konferansta da aynı savunmayı yaptığını biliyoruz.)

Tıpkı rahmetli Menderes gibi Demirel'in de 1990'lı yıllarda Said Nursî'ye sahip çıktığı, pekçok kimseye Risâle–i Nur'u tavsiye etiği bir Türkiye'de, ne yazık ki son on yıldır siyaset âleminde âdeta bir tevakkuf hali yaşanıyor.

Önceki Meclislere kıyasen, en fazla dindarların bulunduğuna kanaat getirdiğimiz bugünkü Meclis üyeleri arasından bir tek mebusun çıkıp da, ülkenin huzur, güven, asayiş ve kardeşlik gibi en mühim, en hayatî konularında Üstad Bediüzzaman'ı hiç hatırlamaması, her biri başlıbaşına birer reçete olan eserlerinden hiç söz etmemesi, bize bir hayli düşündürücü geldiği için, birkaç gündür bu konuları sizlerle yeniden paylaşmaya çalıştık.

Ne diyelim; Allah baştaki başlara akıl, iz'an, feraset, yüreklerine de cesaret versin.

M. Latif SALİHOĞLU