Birgün Rus Başkumandanı esirleri teftişe gelir. Teftiş esnasında Bediüzzaman kumandana selam vermez ve yerinden kalkmaz; kumandan kızar. "Belki tanımamıştır" diyerek tekrar önünden geçtiği zaman yine yerinden kalkmayınca, kumandan, tercüman vasıtasıyla der:
"Beni herhalde tanımadılar?"
Bediüzzaman:
"Tanıyorum, Nikola Nikolaviç’tir."
Kumandan:
"şu halde Rus ordusuna, dolayısıyla Rus çarına hakaret ediyorlar."
Bediüzzaman:
"Hakaret etmedim. Ben bir Müslüman alimiyim. Îmanlı bir kimse, Cenab-ı Hakkı tanımayan bir adamdan üstündür. Binaenaleyh, ben sana kıyam etmem" der.
Bunun üzerine Bediüzzaman dîvan-ı harbe verilir. Birkaç zabit arkadaşı, hemen özür dileyerek vahîm neticenin önlenmesine çalışmasını istirham ederler.
Fakat Bediüzzaman, "Bunların idam kararı, benim ebedî aleme seyahat etmem için bir pasaport hükmündedir" deyip, kemal-i izzet ve şecaatle hiç ehemmiyet vermez.
Nihayet îdamına karar verilir. Hüküm infaz edileceği vakit, namaz kılmak için müsaade ister; vazife-i dîniyesini îfadan sonra, atılacak kurşunlara göğsünü gereceğini beyan eder. Tam bu esnada, namazını eda ederken, Rus kumandanı gelerek Bediüzzaman’dan özür dileyip, "O hareketinizin mukaddesatınıza olan bağlılıktan ileri geldiğine kanaat getirdim, rica ederim, beni affediniz" diyerek, verilen îdam hükmünü geri aldırır.
Tarihçe-i hayat
