şaban DÖğEN
ınsanı okumak
`Ey kendini insan bilen insan! Kendini oku! Yoksa hayvan ve camid hükmünde insan olmak ihtimali var.`1 Otuz Üçüncü Söz`ün Otuz Birinci Pencere`sinde insan penceresinden Allah`ın varlık, birlik ve isimlerine bakılır ve nakış nakış, nokta nokta, zerre zerre okunması gereken ince, harika, muazzam bir sanat eseriyle karşı karşıya geldiğimiz anlaşılır. Gerçekten insan okunması gereken kitap içinde kitaplar bulunduran antika ve harika bir sanat eseridir. Sadece bu bölüm değil, tüm Külliyattaki bilgiler ışığında okunmalı bu kitap.
ılk insan topraktan yaratıldı, ruh üflenerek canlandı. Sonraki yaratılışlar ise aslı topraktaki elementlerin gıdalar yoluyla insan vücudunda bir öz su haline gelmesi, yani erkekteki spermle kadındaki yumurta hücresinin birleşmesinden (zigot) meydana gelmektedir. Öyle bir sanatkar ki toprağı veya hor ve hakir bir damla suyu alıyor, çeşit çeşit organ, duygu ve yeteneklerle donatıp ruh üfleyip insan haline getiriyor ve dünya denilen şu imtihan salonuna gönderiyor. Toprağın veya bir damla suyun gören, işiten, düşünen, hareket eden bir canlı haline getirilmesi az şey mi? Buna mucize denmez de ne denir?
Onun içindir ki insan, Cenab-ı Hakkın antika bir sanat eseri, en nazik ve nazenin bir mucizesidir.2 Hem de öyle antika ve harika bir sanat eseridir ki insanı küçük bir alem, alemi de büyük bir insan şeklinde yaratmıştır. Bu küçük insan, o büyük insanın bir fihristi ve özetidir.3 Evet, insan kainatın bir özeti, küçültülmüş bir modelidir. Kainatta ne varsa küçük bir örneği insanda vardır. Ruhu ruhlar alemini hatırlatır. Hayali herşeyin görüntülerinin alındığı misal aleminden haber verir. Bedeni görünen, ruh ve duyguları görünmeyen alemlere örnektir. Hafızası a`dan z`ye, iğneden ipliğe her şeyin yazılı olduğu Levh-i Mahfuza işaret eder. Bedeni yönüyle de bir özettir insan. Maddi varlığı unsurları, kemikleri taş ve kayaları, saçları bitki ve ağaçları hatırlatır. Bedenindeki kan, gözünden, burnundan, kulağından, ağzından akan sular dünyanın çeşme ve madeni sularına benzer.4 Kısacası insan kainatın bir özeti, özene bezene yaratılmış antika, harika, mucizevi bir varlıktır.
Dipnotlar: 1- Sözler, s. 428. 2- Sözler, s. 282. 3- Lem`alar, s. 86. 4- A.g.e., s. 347.