Muhabbet Fedâileri

Atatürkçülük demokrasiye izin vermez

Yakın dönem siyasi tarih üzerine çalışan Sabancı Üniversitesi öğretim üyesi Doç. Cemil Koçak’la Cumhuriyet dönemini, bu dönemin sırlarını, Atatürk’ün kişiliğini, devletle Atatürk’ün ilişkilerini ve bugünkü durumu konuştuk.

Atatürk’ün bazı sözleri toplumdan bilinçli bir şekilde saklanmış olabilir mi?

şu olabilir. Atatürk’ün bazı sözleri, konjonktüre uygun düşmeyebilir. Biz, Atatürk’ü ‘büyük devlet adamı, büyük kumandan, ulu önder’ sıfıtlarıyla anıyoruz. Oysa en önemli özelliği olan siyasetçi tarafını unutuyoruz.. ısmet Paşa, ‘Atatürk’ün siyasetçiliği kumandanlığından üstündür’ diyor. Gerçekten Atatürk öngörüsü yüksek olan çok iyi bir siyasetçi. Ve bir siyasetçi, yerine ve zamanına göre aynı konuda farklı şeyler söyleyebilir, kurduğu ittifakları değiştirebilir. Bu, siyasetin doğasında var. Atatürk’ün de farklı zamanlarda aynı konuda farklı görüşleri var.

Hangi konular bunlar?

Mesela Atatürk’e Osmanlı devletinin Birinci Dünya Savaşı’na girmesi hakkında ne düşünüyorsunuz diye soruyorlar. 1919’da sorduklarında ‘Savaşa girilmemesi diye bir ihtimal yoktu’ diyor. Çünkü Atatürk o zaman ıttihatçı’larla birlikte davranmak zorundaydı ve onları koruyor. Zaman geçiyor, Cumhuriyet kuruluyor. Aynı soru yine soruluyor. ıttihatçılar için,’Bunlar cahildir. Birinci Dünya Savaşı’na girip memleketin altını üstüne getirdiler’ diyor. Atatürk’ün Sovyetler Birliği’yle ilişkisini ve sözlerini alın, emperyalizme ve kapitalizme karşı çıkan çok Bolşevik Che Guevera tarzı bir Atatürk kurabilirsiniz kafanızda. Ama aynı Atatürk camiden çıkıp Meclis’i açıyor. Hocalarla birlikte dua ederek kurbanlarla, besmelelerle Meclis’i açıyor. Meclis Osmanlı’da böyle hiç açılmadı.

Atatürk bugün Meclis’i böyle açabilir miydi? Açsaydı ne olurdu?

ırtica denirdi buna. Atatürk siyasetçi olarak böyle yapmak zorunda olduğunu düşündü. Çünkü o dönemde ıslami bir dayanışmaya ihtiyacı vardı.

Atatürk’ün dinle ilgili sözlerinin de Türk Tarih Kurumu tarafından sansür edildiğini okudum gazetelerde. Bu mümkün mü?

Mümkün. Atatürk’ün meşhur Medeni Bilgiler kitabındaki dinle ilgili bazı sözleri sansürlenmiş. Atatürk bu kitabında, ‘ıslam Arapların dinidir... Biz ise Türküz... ıslam bizi geriletti... Bizden uzak dursun’ havasında bir söz ediyor. 1930’larda söylenmiş bir söz bu. Bizim için hangi Atatürk geçerli, bunu söyleyen Atatürk mü, Meclis’i duayla açan Atatürk mü? Atatürk gidip camide halka hutbe de okuyor. Balıkesir’de bir camide konuşuyor. Yapacaklarını, ıslam da bunları emrediyor diye anlatıyor. Atatürk ondan sonra hiç camiye gitmiş mi? Gitmemiş.

Bir yandan devlet bütün kurumlarıyla Atatürkçü, bir yandan devletin kurumları Atatürk’ün sözlerini sansürleyip saklıyor. Bu çelişki nereden kaynaklanıyor?

Çünkü farklı konjontürlerde farklı Atatürkçülük versiyonları var. Herkesin kendine göre içini doldurabileceği boş bir kutudan bahsediyoruz. Atatürk’ün aynı konuda farklı yaklaşımları var. Eğer Atatürk’ün siyasetçi olarak söylediği bir söz, o günkü konjonktüre uymuyorsa sansür ediliyor.

Atatürkçülük, Atatürk’ün ölümünden sonra mı ortaya çıktı?

Aslında Atatürkçülük diye bir şey yok. Atatürk var. Atatürkçülük diye bir ideoloji hiçbir zaman olmadı. Atatürk’ün aklından bir ideolojik paket hazırlamak hiç geçmedi. Atatürk’ün siyaseti, duruma göre hareket etmek oldu. Mesela iktisat siyasetinde, özel sektör de devletçilik de arka arkaya denendi. Atatürkçülük bir pragmatizmdir. Dolayısıyla biz bunu söyledik, angaje olduk, bu programın dışına çıkamayız gibi teorik bir platformdan tamamen uzak bir sistemdir. Kazanmak için gereken neyse o yapılır. Gerekirse ittifaklar kurulur ve bozulur. Mesela Türk Tarih Kurumu, Atatürk’le ilgili başka şeyler de sansür etti.

TTK başka neyi sansürledi?

Atatürk’ün 1923’te ızmit’te basın mensuplarıyla yaptığı çok uzun bir görüşme var. Atatürk orada Kürt meselesine değiniyor. 1960’larda Atatürk’ün söylev ve demeçleri toplanırken, o tarihte gazetelerde yayımlanmış olan konuşmasının bu bölümü çıkarılıyor. O konuşmasında Atatürk, Milli Mücadele’nin başında da, Teşkilat-ı Esasiye’de de olduğu gibi ‘Kürtlere yerel özerklik, otonomi ya da ona benzer bir şey verilecek’ diyor. Zaten ‘Türk milleti’ ve ‘Bu memlekette Türkler yaşar’ tanımlaması da 1925’teki şeyh Sait isyanından sonra ortaya çıkıyor.

Niye?

şeyh Sait isyanı dönüm noktasıdır. Bu isyanın ikili bir yüzü var. Kürtler hem Cumhuriyet’in reformlarına karşı ayaklanıyorlar, hem de bir Kürt milliyetçiliği ayaklanmasını gerçekleştiriyorlar. 1925’e dek Atatürk Meclis’teki konuşmalarında, ‘Türk, Kürt, Çerkez hepimiz ıslam’ın unsurlarını oluşturuyoruz’ diyor. 1925’ten sonra ise ‘Türkiye’de yaşayan herkes Türk milletidir, herkes Türktür. Cumhuriyet’i Türkler kurdu’ deniyor. Yani, ‘Herkes kendine Türk diyecek ve Türkçe konuşacak’ deniyor. Oysa Atatürk’ün 1925’e kadar bir Türk tanımı yoktu. Kanunlarda da Türk tanımı yoktu, çoğu zaman ‘Türkiye halkı’ diye geçiyordu ve Atatürk de çok defa böyle diyordu.

Atatürk Kürtlerle yapmış olduğu ittifakı bozdu mu?

şeyh Sait ayaklanmasının temel nedeni, bu ittifakın bozulmasıdır zaten. Bu ittifakın bozulmasına tepkidir ayaklanma. Kürtleri yanına alarak verdiği Milli Mücadele’yi başarıyla sonuçlandırdıktan sonra Atatürk, bir siyasetçi olarak Kürtlerin desteğine ihtiyacı kalmadığını düşündü. Bu ittifakı, ileride yapmak istediklerine engel olarak görmeye başladı ve muhtemelen de kafasında nihai hedef olarak Kürtlere özerklik vermek gibi bir şey yoktu. Onun nihai hedefi bizim bugün anladığımız üniter devletti. Aslında Atatürk’ün Kürt sorununa bakışı, bugünkü resmi politikadan farklı değildi.

Eğer her dönem konjonktüre uygun farklı bir Atatürkçülük varsa, bugünkü Atatürkçülük nedir?

Bugün Atatürkçülerin dile getirdiği bir ‘cumhuriyet ilkesi’ var. Oysa cumhuriyetçilik, devlet başkanının hanedan üyesi olmayıp, bir şekilde seçimle gelmiş olmasından ibaret bir yönetim şeklidir. Yani saltanata son vermektir. Cumhuriyeti bu şekilde tanımlarsanız, ‘cumhuriyetçi’ olmanın manası pek yok. Ama bizde bir de ‘cumhuriyetin temel ilkeleri, değerleri’ diye bir lakırdı var. Cumhuriyetin içi, kendisiyle ilgili olmayan laiklik meselesiyle doldurulmaya çalışılıyor. Aslında Atatürkçülük, laiklik meselesidir. Bugün Atatürkçülük’ten geriye ne kaldı derseniz, laiklik meselesi kaldı. Atatürkçülüğün içinde demokratik bir mesele hiç yok.

Atatürkçülük’te niye demokrasi yok peki?

Aslında demokrasi ve laiklik ayrılamaz. Laiklik demokrasi için ne kadar gerekliyse, demokrasi de laiklik için o kadar gereklidir. Atatürk hayatı boyunca aslında özgür aklı vurguluyor. ıslam’ın getirdiği zihniyet dünyasını, dinin sosyal baskısını yıkmadan, insanların özgür bir akla sahip olmasının mümkün olamayacağını ve din hâkimiyetini yok etmeden demokra-tik bir düzenin kurulamayacağını düşünüyor. Dinin insanlar üzerindeki baskısının ancak otoriter bir düzende ortadan kaldırabileceğine inanıyor. Atatürkçülük esas itibarıyla budur ve tipik bir aydınlanma felsefesidir. Atatürkçülük siyasi felsefe olarak otoriterliğin dışında asla tanımlanamaz.

Atatürkçülük çağdaş demokrasiye izin verir mi?

Korkarım vermez.

Bugünkü Atatürkçülük’le, Atatürk’ün gerçek kimliği ve sözleri ne kadar örtüşüyor?

Atatürkçülük, Atatürk’e çok haksızlık ediyor. Atatürk böyle ayet düzeyinde birtakım sözlerden ibaret bir insan değil. Onun Birinci Meclis’te milli mücadeleye yön verebilmek ve insanları ikna edebilmek için yaptığı konuşmalar çok önemli. Çok akıllı, öngörü sahibi, kararlı iyi bir siyasetçi Atatürk. Eğilip bükülmüyor mu? Evet eğilip bükülüyor. ınanılmaz bir eğilip bükülmesi var, esnekliği çok yüksek Atatürk’ün. Atatürk iyi bir siyasetçi. Ama biz Atatürk’ü bizim yaptıklarımızı yapmayan insan üstü bir varlık, bir süpermen olarak düşünüyoruz.

Atatürk’ün pek çok sözü niye topluma yansıtılmıyor?

‘Nutuk’ dahil, Atatürk’ün yaptığı konuşmaların geniş kesimlerce okunduğunu söyleyemeyiz. Biz, Atatürk’ün söylediklerini, ‘ıstikbal göklerdedir. Hayatta en hakiki mürşit ilimdir’ gibi, ‘ayetler’ tarzında biliyoruz. Mesela ‘Nutuk’, yıllardır en çok basılan kitaptır. Bir üniversite mezununun önüne koysanız, ne anlattığını anlatamaz. Çünkü ‘Nutuk’u tam anlayamaz.

Niye? ‘Nutuk’ o kadar anlaşılmaz mı? Biz yakın tarihimizi ‘Nutuk’tan öğrenemez miyiz?

Öğrenemeyiz. ‘Nutuk’ sekiz yıllık bir otobiyografidir. Atatürk ‘Nutuk’ta, 1919’da Samsun’dan başlayarak 1927’ye kadar geçen sekiz yıllık hadiseleri, sadece kendi açısından anlatıyor. ‘Nutuk’, sadece telgrafnamelerden kurulu bir metindir. ‘Nutuk’u profesyonel tarihçinin dışında kimsenin anlaması mümkün değlidir. Ortalama bir vatandaş ‘Nutuk’tan bir sonuç çıkaramaz. Bu yüzden biz ‘Nutuk’un ‘Ey Türk Gençliği’ diye başlayan sadece son satırlarını biliyoruz ve onu da ‘ayet’ gibi asıyoruz.

(...)

Toplumdan saklanan sırların kaynağında ıttihatçılar mı var? Onları mı korumaya çalışıyoruz?

Cumhuriyeti kuran kadronun ıttihatçı olmasının da payı var tabii. Normalde cumhuriyetçilerin Osmanlı saltanatında olan her şeyi suçlaması gerekirken, savunmak durumunda kalıyorlar. Çünkü ıttihatçılar, geçmişlerini silip atamıyorlar. Çünkü Cumhuriyet bir kopuş değil, bir geçiş aslında. Fransız ihtilalindeki gibi gelenler gidenleri giyotinle kesmiş olsalardı, önceki dönemle bir kopuş olurdu. O zaman Enver Paşa, Sarıkamış’ta ölen 90 bin asker için 90 bin kere didiklenirdi. Ama durum öyle değil. Enver Paşa’nın yaveri, Cumhuriyet’te Atatürk’ün yaveri. Yaverler düzeyinde bir devamlılığı var işin. Aynı kadro, aynı zihniyet Cumhuriyeti devam ettiriyor. ışte o zaman da rejim değişikliği olmuyor, iktidar değişikliği oluyor.

Osmanoğulları’nın saltanatı bitiyor, Cumhuriyet kuruluyor. ıttihat Terakki Partisi isim değiştiriyor ve ittihatçılar Cumhuriyet Halk Partisi oluyor. ıttihatçılar Osmanlı’yı batırıyorlar ama Cumhuriyeti de kuruyorlar.

Osmanlı’nın son döneminde yaşanan acı olayları gizlemenin nedeni de, Cumhuriyeti kuran kadronun ıttihatçı olması mı?

Evet. Kopuş olmadığı için, Ermeni katliamı da bu yüzden tartışılamıyor.

Radikal, 13.11.2006

Konuşan: Neşe Düzel

İsmail Cem'in Kemalizm eleştirileri

Cumhuriyetin bürokrasisine göre tek bir düşünce sistemi, tek bir ideoloji, tek şef, tek bir ülkü, mutlak ve tek bir hakikat vardır.

Önce şu paragrafı okuyun: ‘Bürokratik ideolojinin süregelen bir özelliği kendini ‘memleketin sahibi’ olarak görmekse öteki özelliği de kendini sınıflarüstü bir ‘hakem’ şeklinde tanıtması, sanmasıdır.

Bu tarihsel ve saygıdeğer görevleriyle, kimin haklı kimin haksız olduğuna ancak bürokratlar karar verecek, doğru vasatı onlar belirleyecektir.’

Sonra şununla devam edelim: ‘Bu ölçülerin eşliğinde ideolojinin öteki özellikleri uyarınca kendine her yerde ve her durumda geçerli olan bir yanılmazlık ve mutlaklık takınması, kendi dışındaki bütün düşünceleri reddetmesi olağandır.

Nitekim, gerek tek partinin gerek 12 Mart iktidarının açısından, herkes ‘Atatürkçü’ olmak, yani bürokrasinin ideolojisini benimsemek zorundadır.’

***

Gerisini de okuyalım:

‘Devlet Atatürkçü olacaktır,

Hükümetler Atatürkçü olacak,

Sendikalar,

ışçiler,

Hatta partiler Atatürkçü olacak,

Üniversite Atatürkçü olacak,

Anlayış Atatürkçü olacak,

Yazarlar,

Basın,

Özel sektör,

Her şey ve herkes Atatürkçü olacaktır.’

***

Ya olunmazsa..

Onun cevabını da okuyalım:

‘Bu çerçevenin dışına çıkıldığına bürokratların karar vermesi halinde ise, ideolojinin sağladığı gerekçe ve müeyyide hazırdır.

Bürokrasinin ideologlarından Em. Amiral Sezai Orkunt, her zaman ve her durumda hazır ve kullanılabilir gerekçeyle müeyyideyi şöyle açıklıyor:

‘Ordu rejime tasallut etmez. Dışarıdan ve içerden tasallut edenlere karşı korur ve kollar. Müdahale ettiği zaman mutlaka rejime bir zarar ika edilmiş demektir.

Ordu Kemalist felsefeye bağlı kaldıkça da bu böyle olacaktır.’

***

Devam edelim mi?

‘Bürokrasinin bu sonuçları veren nitelikteki ideolojisi, tabiatıyla ‘gökten indirilmiş’ bir düşünce sistemi değildir.

Bütün ideolojiler gibi, belirli bir toplumsal sınıf veya zümrenin yararınca biçimlenmiştir; onun önceliklerini korumaya yahut yaratmaya dönüktür.’

***

‘Bürokrasinin ‘Atatürkçü’ diye sıfatlandırdığı kendi ideolojisinde, bu ‘hakikat’ anlayışı ve mutlak doğrunun tekeline sahip bulunmak iddiası aynen sürdürülmüştür.

Cumhuriyetin bürokrasisine göre tek bir düşünce sistemi, tek bir ideoloji, tek şef, tek bir ülkü, mutlak ve tek bir hakikat vardır.’

***

Bunları kim söylüyor?

Dün sonsuzluğa uğurladığımız ısmail Cem..

Nerede söylüyor?

‘Tarih açısından 12 Mart’ adlı kitabının ikinci cildinde..

Baktım kendisini ‘kardeş’ kabul edenler de dahil kimse bunlardan söz etmedi..

Düşünce dünyamıza çok parlak katkıları olan ısmail Cem’e haksızlık edilsin istemedim.


Star, 27.1.2007 Mehmet ALTAN

Atatürk'ün sır vasiyeti neydi?

Araştırmacı Aytunç Altındal, Atatürk'ün 50 yıl sonra açıklanmasını istediği vasiyetinin, 1988'de Kenan Evren ile Turgut Özal tarafından gizlendiğini iddia etti.

AB'nin gizli şifrelerini açıklayan Araştırmacı-Yazar Aytunç Altındal, Atatürk'ün 'siyasi, toplumsal, tarihsel vasiyeti'nin gizlendiğini düşünüyor. Altındal'a göre, Atatürk, bazı notlarının ölümünden 50 yıl sonra açıklanmasını vasiyet etmişti. Atatürk'ün notlarında, 'ılelebet payidar kalacaktır' dediği Cumhuriyet için ileride neler yapılması konusundaki görüşleri bulunuyordu.


KENAN EVREN ıZıN VERMEDı

Ata'nın sır vasiyetinin 1988'de yani Atatürk'ün ölümünün üzerinden 50 yıl geçtikten sonra açıldığını belirten

Altındal, 'Cumhurbaşkanı Kenan Evren ve o günkü Başbakan Turgut Özal, bunları okudular. Ancak bu görüşlere, bu fikirlere 'toplumun henüz hazır olmadığını' öne sürerek bunların açıklanmasını engellediler' dedi. 1988'de Atatürk'ün vasiyetinin üstüne 25 yıllık yeni bir yasak konulduğunu söyleyen Altındal, vasiyette neler olduğuna dair ipuçları olduğunu düşünüyor.


HıLAFET DÜşÜNCESı

Altındal'a göre, Atatürk'ün notlarında Hilafet'le ilgili ilginç fikirleri yeralıyordu. Atatürk hilafetin kişi bazında değil,

Bütün ıslam ülkeleri arasında rotasyonla değişecek bir kurum olarak canlandırılabileceğini söylüyordu. Altındal'a göre, bu vasiyeti 1958'de öğrenen Adnan Menderes, sonunu hazırlayan o cümleyi; 'Siz isterseniz hilafeti bile geri getirebilirsiniz'i bu nedenle söylemişti. Altındal, Atatürk'ün '1920'lerde sadece 3 Müslüman devlet var. Türkiye, ıran ve Afganistan. Bu sayı ileride 40'a 50'ye çıkarsa, bu devletler kendileri biraraya gelerek bir Hilafet Meclisi oluştururlar'dediğini öne sürdü.


FıKRı BUGÜN GERÇEKLEşTı

Mustafa Kemal'in saltanata karşı olduğunu, ancak Hilafet'e bir müessese olarak karşı çıkmadığını savunan Altındal, Atatürk'ün fikirlerinin aslında bugün hayata geçtiğini düşünüyor. Bugünkü ıKÖ'nün ana hatlarını 1920'lerde çizdiğini söyleyen Altındal,'Mustafa Kemal'in Hilafet'in 5 güçlü ıslam üyesinin daim” konseyi oluşturmasını, bunların belirli süreler içinde rotasyonlu olarak Hilafet'i temsil etmesini istediğini düşünüyorum' dedi. ABD ve ıngiltere'nin Hilafet'i kişi bazında yeniden kurmak çabasında olduğunu söyleyen Altındal, 'Bizim tezimiz, Mustafa Kemal Atatürk'ün tezidir, yani 'Hayır; babadan oğula geçen Halifelik olmaz. Bu akıldışıdır' diyoruz. Biz atak davranamazsak, onların istediği Hilafet'e gider' dedi.


VATıKAN GıBı

ıslam ülkelerinin tesis edeceği bir hilafet sistemine dünyada terörizmin önlenmesi için ihtiyaç duyulduğunu söyleyen

Altındal, 'Bu sistemde en yüksek bir fetva makamı olacaktır. Böylelikle bir ıslam Adaleti tesis edilir. Bir tarafın Vatikan'ı var öteki tarafın bir gücü yok. Bu ıslam ülkelerinin gücünü arttıran birşey olacak. Örneğin Hilafet, tank alacak Bangladeş'e bu ülke ıslam'a daha yakın, oradan al diyecek. Bu ıslam'a saygıyı da arttıracak' dedi.


ATATÜRK NUTUK'TA NE DEMışTı?

Aytunç Altındal, Nutuk'taki hilafetle ilgili bazı sözlerin kendi fikrini desteklediğini düşünüyor. Atatürk'ün,1963 yılında Ankara Üniversitesi Basımevi'nde basılan Nutuk'unun 490'ıncı sayfasında aynen şu sözleri yeralıyor: ...Ortak ilişkileri korumak ve bu ilişkilerin gerektirdiği koşullar içinde birlikte iş görmeyi sağlamak için ilgili Müslüman devletlerin delegelerinden bir Meclis kurulacaktır. Bu meclisin başkanı, birleşmiş Müslüman devletleri temsil edecektir diye bir karar alınırsa, işte o zaman, istenirse o birleşik Müslüman Devleti'ne Halifelik adı verilir. Yoksa herhangi bir Müslüman devletin bir kişiye bütün Müslümanlık Dünyası işlerini yönetip yürütme yetkisini vermesi us ve mantığın hiçbir zaman kabul edemeyeceği bir şeydir.'


ışte zabıtlar

Atatürk 1 Kasım 1922'de Meclis'te düzenlenen gizli oturumda konuşmuş, saltanatı yerden yere vururken hilafet ile cumhuriyetin birarada varolabileceğini söylemişti. Atatürk konuşmasında hilafeti TBMM'nin temsil edeceğini vurgulamıştı. Hilafet 3 Mart 1924'te kaldırıldı.


CELAL BAYAR DA BıLıYORDU

Vasiyetle ilgili 3. Cumhurbaşkanı Celal Bayar'ın da bilgisi olduğunu söyleyen Araştırmacı-Yazar Aytunç Altındal, 1967'de Bayar'a 'Atatürk'ün gizli vasiyeti var mıydı?' diye sorduğunu, Bayar'ın da kendisine, 'Muhtemeldir. Açıklanması şimdi doğru olmaz, Türkiye hazır değil' dediğini söyledi. Kenan Evren'in, Atatürk'ün fikirlerini gizlemesindeki amacı mutlaka açıklaması gerektiğini söyleyen Altındal, Atatürk'ün notlarının Anıtkabir'de olduğu yolunda kendisine güvenilir bilgiler geldiğini de sözlerine ekledi. Altındal, Atatürk'ün sır vasiyetinin, Cumhurbaşkanlığı'nın ardından Meclis'te Atatürk'ü Koruma Komisyonu'nun kararıyla, Genelkurmay Başkanlığı'nın oluru alındıktan sonra açıklanabileceğini de sözlerine ekledi.

Kaynak: AKşAM Gazetesi 10-11-2004