O meçhul zat,
izzet-i ilmiyeyi
firavuncuklara karşı muhafazamı
bir enaniyet tevehhüm etmiş.
Nur talebelerinin hakkımda hüsn-ü zanlarını
bütün bütün kırmadığımı
bir benlik tahayyül etmiş.
Emirdağ Lâhikası - 378
____
O zaman iktidar ile yönü tayin edilen benlikteki incelik nedir?
Bir insanın müteaddit şahsiyeti olabilir. O şahsiyetler ayrı ayrı ahlâkı gösteriyorlar. Meselâ,
büyük bir memurun, memuriyet makamında bulunduğu vakit bir şahsiyeti var ki, vakar iktiza ediyor, makamın izzetini muhafaza edecek etvar istiyor. Meselâ, her ziyaretçi için tevazu göstermek tezellüldür, makamı tenzildir. Fakat
kendi hanesindeki şahsiyeti, makamın aksiyle bazı ahlâkı istiyor ki,
ne kadar tevazu etse iyidir. Az bir vakar gösterse, tekebbür olur. Ve hâkezâ...
Demek bir insanın, vazifesi itibarıyla bir şahsiyeti bulunur ki, hakikî şahsiyetiyle çok noktalarda muhalif düşer. Eğer o vazife sahibi o vazifeye hakikî lâyıksa ve tam müstaid ise, o iki şahsiyeti birbirine yakın olur. Eğer müstaid değilse, meselâ bir nefer bir müşir makamında oturtulsa, o iki şahsiyet birbirinden uzak düşer; o neferin şahsî, âdi, küçük hasletleri, makamın iktiza ettiği âli, yüksek ahlâkla kabil-i telif olamıyor.
(26. Mektub)