Muhabbet Fedâileri

Kur’ân Kırâatine Dâir 1

A-) Kırâat ılmi

a-) Kırâat ılmi'nin Tarifi

Kırâat, “Karae” fiilinden masdardır ve sözlükte “okumak” anlamını ifade eder. 1 Terim manasıyla ise kırâat, “Kur'ân kelimelerinin edasının keyfiyetini ve ihtilaflarını, nakledenlerine isnat ederek bilmektir.” 2 Kırâat ılmi'nin buna benzer başka bir tanımı ise şöyledir: “Kur'ân-ı Kerim'in kelimelerinin telaffuzlarını ve bunların çeşitli vecihlerle okunuş tarzlarını, râvilerine isnat ederek bildiren bir ilimdir.” 3

b-) Kırâat ılmi'nin Gâyesi

Her ilmin bir gâyesi olduğu gibi Kırâat ılmi'nin de bir gâyesi vardır. Bu ilmin gâyesi, “Kırâat imamlarına isnat edilen her bir okuyuş şeklini bilmek ya da mütevatir ihtilafların zabt melekesini elde etmektir.” 4 Böylece Kırâat ılmi sayesinde ne kadar mütevatir okuyuş varsa bu okuyuş şekilleri tamamen bilinmiş olur.

c-) Kırâat ılmi'nin Konusu

Bu ilmin konusu, “Telaffuzlarındaki değişme ve edalarındaki keyfiyet bakımından, Kur'ân-ı Kerim'in kelimeleridir.” 5

Bu ilimde, Sünnet ve ıcma'dan yararlanılarak Medd, Kasr, Nakl… den söz edildiği gibi Kur'ân-ı Kerim'in nazm şekillerinden ve zamanımıza kadar tevâtüren gelmiş olan ihtilaflardan da bahsedilir. 6 Bu sayede Kırâat ılmi'nin, Kur'ân'ın doğru telaffuzuyla ilgili bir ilim olduğu hemen anlaşılır.

d-) Kırâat ılmi'nin Faydası

Kur'ân kelimelerini; telaffuz hususunda hatadan korumak, tahrif ve tağyirden muhafaza etmek, kırâat imamlarından her birinin kırâatini bilmek ve okuyuşlarını birbirinden ayırmak 7, bu ilmin faydaları arasındadır.

Yani bu ilmin, doğru ve mükemmel bir şekilde öğrenilmesi Kur'ân'ı tahriften muhafaza eder ve O'nun orjinal metnini her türlü tehlikeden korumuş olur. Yeryüzünde böyle bir özellik, yüce kitabımız Kur'ân dışında taraf-ı lâhûtî'den geldiğine iman edilen hiçbir kitaba nasip olmamıştır.

B-) Senetleri Açısından Kırâat Çeşitleri

a-) Mütevâtir Kırâat

Bu kırâat çeşidi, yalan üzerine ittifak etmeleri mümkün olmayan bir topluluğun kendileri gibi bir topluluktan naklettikleri, Hazreti Peygamber'e muttasıl/kesintisiz bir senetle ulaşan, bir yönden de olsa ımam Mushaf'ın hattına ve Arap dil kurallarına uyan kırâat anlamına gelir. 8 Bu kırâat şekli, Hadis'in mütevatir şekline benzer.

Kırâat imamlarından Nâfi, ıbn Kesir, Ebu Amr, ıbn Amir, Asım, Kisai ve Hamza'nın kırâatleri, bu guruba dahildir. Bu kırâatlerin hepsine birden yedi kırâat anlamında “Kırâat-ı Seb'a” denir. Bu kırâatlerin hepsine iman etmek şart olup, onlardan herhangi birini inkâr etmek küfürdür. Bahsi geçen kırâatlerle hem namazda ve hem de namaz dışında Kur'ân tilavet etmek câizdir.

b-) Meşhûr Kırâat

Senedi sahih, Arap dili gramerine ve Osmânî Mushaflara uygun, kırâat imamları arasında meşhûr olan ve fakat tevâtür derecesine yükselmeyen kırâatlere bu isim verilir. 9 Bu kırâat şekli, Hadis'in meşhûr şekline benzer.

Kırâat imamlarından Ebu Ca'fer, Ya'kub ve Halef'in kırâatleri bu guruba dahildir. Bu kırâatlerin hepsine birden üç kırâat anlamında “Kırâat-ı Selâse” denir. Bu üç kırâatin Kırâat-ı Seb'a'ya ilavesiyle de on kırâat anlamındaki “Kırâat-ı Aşera” meydana gelir.

Bahsi geçen kırâatlerin hepsine birden iman etmek elzem olup, onlardan herhangi birini inkâr etmek câiz değildir.

c-) Âhâd Kırâat

Âhâd kırâat, senedi sahih olmakla birlikte ya hattı ımam Mushaflara uygun düşmeyen veya Arap dili gramerine uymayan ve yahut da kırâat imamları arasında istenilen şöhrete ulaşmayan kırâat çeşididir. Bu da Hadis'in âhâd kısmına tekâbül eder.

Bu tarz kırâatlere iman etmek gerekmediği gibi, onlardan herhangi biriyle Kur'ân tilâvet etmek de câiz değildir.

d-) şâzz Kırâat

Nakli sahih bir isnatla yapılmayan, bir başka ifadeyle mütevâtir kırâatlerin taşıdığı üç temel şartı bünyesinde bulundurmayan kırâatlerdir.

Bahsi geçen kırâatlere iman etmek gerekmediği gibi, onlardan herhangi biriyle gerek namaz içinde ve gerek de namaz dışında Kur'ân tilâvet etmek câiz değildir.

e-) Mevzû (Apokrif=Uydurma) Kırâat

Bu kırâatler, hiçbir temele dayanmayıp asılsız olarak birilerine isnat edilen uydurulmuş kırâatlerdir. Bu kırâat çeşidinin örneğini Muhammed b. Ca'fer el-Huzâî'nin asılsız olarak Hanefî Mezhebi'nin kurucusu olarak kabul edilen ımam Ebu Hanife'ye nispet ettiği kırâatler oluşturur.

Asıl itibarıyla bu tarz okuyuşlara kırâat demek bile uygun değildir. Zira bunlar kırâat olmayıp uydurulmuş şeylerdir. Bu tarz kıraatleri kabul etmek de onlarla Kur'ân tilâvet etmek de câiz değildir.

f-) Müdrec Kırâat

Müdrec kırâatler, âyetlere tefsîr kabîlinden yapılan ziyâdelerden ibarettir. 13 Ashabdan Sa'd b. Ebi Vakkas, ıbn Mesud ve Ubey b. Ka'b'ın bu türden örnekleri oldukça fazladır.

Asıl itibarıyla bu ziyâdeleri de bir kırâat çeşidi olarak değerlendirmek pek isabetli değildir. Zira az önce de ifade ettiğimiz gibi bu ziyâdeler, kırâatle alakalı olmayıp tefsir kabîlinden ashabın kendi Mushaflarına yazdıkları ziyâdeleri ifade eder.

Kaynaklar

Aydüz, Prof. Dr. Davut, Kur'ân'a Dâir ıncelemeler, ıstanbul 2000.
Cerrahoğlu, Prof. Dr. ısmail, Tefsir Usûlü, Ankara 1997.
Çetin, Prof. Dr. Abdurrahman, Kur'an Okuma Esasları, Bursa 2003.
Demirci, Prof. Dr. Muhsin, Kur'ân Tarihi, ıstanbul 2005.
Eroğlu, Prof. Dr. Ali, Kur'ân Tarihi ve Kur'ân ılimleri Üzerine, Erzurum 2002.
Karaçam, Prof. Dr. ısmail, Kur'ân-ı Kerim'in Nüzûlü ve Kırâati, ıstanbul 1995.
--------, “Kırâatlerin ıntikâli”, Kur'ân ve Tefsir Araştırmaları 4, ıstanbul 2002.
Temel, Dr. Nihat, Kırâat ve Tecvîd Istılahları, ıstanbul 1997.
Tetik, Dr. Necati, Kırâat ılminin Ta'limi, ıstanbul 1990.
Yüksel, Prof. Dr. A. Osman, ıbn Cezerî ve Tayyibetü'n-Neşr, ıstanbul 1996.

Soner Akdağ

1 Prof. Dr. Muhsin Demirci, Kur'ân Tarihi , ıstanbul 2005, s. 161.
2 Prof. Dr. ısmail Karaçam, Kur'ân-ı Kerim'in Nüzûlü ve Kırâati , ıstanbul 1995, s. 235.
3 Prof. Dr. A. Osman Yüksel, ıbn Cezerî ve Tayyibetü'n-Neşr , ıstanbul 1996, s. 29.
4 Prof. Dr. ısmail Karaçam, Kur'ân-ı Kerim'in Nüzûlü ve Kırâati , ıstanbul 1995, s. 236.
5 Prof. Dr. Davut Aydüz, Kur'ân'a Dâir ıncelemeler , ıstanbul 2000, s. 8.
6 Prof. Dr. ısmail Karaçam, Kur'ân-ı Kerim'in Nüzûlü ve Kırâati , ıstanbul 1995, s. 235.
7 Prof. Dr. ısmail Karaçam, Kur'ân-ı Kerim'in Nüzûlü ve Kırâati , ıstanbul 1995, s. 236.
8 Prof. Dr. Ali Eroğlu, Kur'ân Tarihi ve Kur'ân ılimleri Üzerine , Erzurum 2002, s. 163 vd.
9 Prof. Dr. ısmail Karaçam, “ Kırâatlerin ıntikâli ”, Kur'ân ve Tefsir Araştırmaları 4, ıstanbul 2002, s. 296.
10 Prof. Dr. ısmail Karaçam, “ Kırâatlerin ıntikâli ”, Kur'ân ve Tefsir Araştırmaları 4, ıstanbul 2002, s. 296.
11 Prof. Dr. Ali Eroğlu, Kur'ân Tarihi ve Kur'ân ılimleri Üzerine , Erzurum 2002, s. 164.
12 Prof. Dr. Ali Eroğlu, Kur'ân Tarihi ve Kur'ân ılimleri Üzerine , Erzurum 2002, s. 163; Prof. Dr. ısmail Karaçam, “ Kırâatlerin ıntikâli ”, Kur'ân ve Tefsir Araştırmaları 4, ıstanbul 2002, s. 297.
13 Prof. Dr. ısmail Karaçam, “ Kırâatlerin ıntikâli ”, Kur'ân ve Tefsir Araştırmaları 4, ıstanbul 2002, s. 297.

Soner Akdağ

Kaynak: http://www.herkul.org/sizdengelenler/index.php?view=article&article_id=2705