Muhabbet Fedâileri

[b] Resim[/b]
Heykel şeklinde olmayan, kâğıt, sergi, örtü, duvar gibi yerlere yapılan resimler hakkındaki hadisler bunun mutlak olarak haram veya helâl olduğunu göstermiyor; resmin konusuna, ressam veya resmi kullananın maksadına ve kullanıldığı yere göre çeşitli hükümler getiriyor. (Bu hadislerin çeşitli rivayetleri ve telifleri için bak. Tahâvî, şerhü-Ma'âni'l-âsâr, Kahire, 1968, C. IV, s. 282-288.)
a) Mukaddes sayılan, tapınılan, ulûhiyyet izafe edilen şeylerin resimlerini yapmak ve kullanmak haramdır.
b) ıslâmi ahkâm ve ahlâka aykırı olan çıplak insan vb. resimlerini yapmak ve kullanmak da haramdır.
c) Bunların dışında kalan resimlerden canlılara ait olmayanları mubahtır, yapmak ve kullanmak serbesttir. Nitekim ıbn Abbas bir ressama, resim yasağını naklettikten sonra şöyle demiştir: «ılle de yapacaksan ağaçların ve ruhu olmayan şeylerin resimlerini yapman gerekir.» (Aynı eser, s. 286.)
d) Canlılara gelince hadislerden bir kısmı Peygamberimiz (s.a.v.)'in bunları tasvib etmediğini, diğer kısmı ise bilhassa çiğnenen sergide, yaslanılan yastıkta, oturulan minderde... olduğu zaman caiz gördüğünü ifade etmektedir. Bunlardan çıkan netice, böyle resimlerin —dini bir takdis ve ta'zime götürmedikçe— caiz olduğudur. Titizlik gösterilen nokta tevhidin korunmasıdır. Tahavi'nin şu ifadesi bu anlayışı destekliyor: «Rivayet ettiğimiz hadisler elbise üzerindeki resimleri, yasaklanan resimlerin dışına çıkarmaktadır. Yasaklanan resimler, hıristiyanların kilise duvarlarına yaptıkları veya bezlere yapıp astıkları resimler kabilinden olanlardır.» (Aynı eser, s. 285.)
Resim hakkındaki hadislerden anlaşıldığına göre Resûlullah (s.a.v.) önceleri, tevhid inancı ruhlara yerleşinceye kadar resim hakkında titiz davranmış, sonraları mahzuru olmayan noktalarda ruhsatlar vermiştir.
Bâzı âlimler, canlı-cansız ayırımını göz önüne alarak mücessem (üç boyutlu) olmayan veya hayati bir uzvu eksik bulunan resimleri de cansızlara katmış, caiz görmüşlerdir. (Kardâvî, a.g. eser, s. 94, 96.) Çünkü bunların, mezkûr şekil ve eksikler içinde canlı olmaları mümkün değildir.
Fotoğraf Buraya kadar dini hükmünü araştırdığımız, heykeller ile elde yapma tablolar cinsinden resimler idi. Bilinen makina ile çekilen resime (fotoğrafa) gelince:
a) Mücessem olmayan resimleri yasaklar içine sokmayan alimlere göre fotoğraf çekmek ve kullanmak caizdir; yarım olanların cevazı daha da kuvvetlidir. Ancak fotoğrafın konusu ve maksadı yine önemini muhafaza etmektedir. Çıplak veya açık kadın ve erkek fotoğrafları ile hıristiyan azizlerine ve benzerlerine ait fotoğraflar harama dahildir.
b) Haram olması için mücessem olmasını şart koşmayan âlimlerden bir kısmı fotoğrafta —ressamın yaptığı resimde mevcut— vasıfları (illeti) bulamadıkları için bunu caiz görmüşlerdir. (Eski hanefi Mısır müftülerinden şeyh Muhammed Bahit, el-Cevâbu'ş-şâfi isimli risalesinde bu görüşü savunmuştur.)
Bu gurubun diğer ulemâsı da kimlik, pasaport, tapu vb. yerlerde kullanılmak üzere fotoğraf kullanmak ve çektirmenin bir ihtiyaç (zaruret) olduğunu göz önüne alarak bunu caiz görmüşlerdir; çünkü «hacet (ihtiyaç) umûmi olsun, husûsî olsun zaruret menzilesine tenzil olunur (zaruret kabul edilir); mecelle mad. 32.
ıslâmda ressamlık ve fotoğrafçılık mesleğinin hükmü de yukarıdaki açıklamalardan anlaşılacaktır. Caiz olanı yapmak da caizdir. Konusu veya maksadı itibariyle caiz olmayanı yapmak ve çekmek de caiz değildir.

2257 - Soru: Resim ve karikatür yapmanın dinen bir mahzuru olup olmadığının bildirilmesi ve bu hususta tavsiyeniz ne olabilir?
Cevap: Canlı olmayan şeylerin resmini veya modern resim adı verilen çizgi ve renk tenasübünden ibaret bulunan resimleri yapmanızda bir mahzur yoksa da canlı varlıkların resmini yapmaya ıslâmiyet müsaade vermemiştir. Heykelden kaçınmak şartı ile mimarinin ve güzel sanatların her çeşidi; canlı resim olmadıkça, minyatür, tezhib ve manzaraların hepsi serbesttir. ıslâmiyet resmi tamamen yasaklamamıştır. Ancak resmi canlı olmayanlarla sınırlamıştır.
2258 - Soru: Biz bazen toplantılara gidiyoruz ve oralarda resim çekiyoruz. Bazen de baba ve annemizin fotoğrafını çekiyoruz. Acaba bunda bir mahzur var mıdır?
Cevap: Zaruret olmadıkça resim çekme ve çektirmeye heveslenmeyiniz.
2259 - Soru: Ben burada bir fotoğraf makinesi alıp arkadaşların fotoğraflarını çekerek kazanç temin etmek istiyorum. Acaba bu fotoğrafın ticareti bize helâl olur mu?
Cevap: ıslâm'ın yasakladığı sahada kâr aramayı bırakınız. Onun yerine başka bir iş yapmaya bakınız.
2260 - Soru: Resim yapmanın haram olduğu hakkında "Riyazü's-Salihin" adlı kitapta birtakım Hadis-i şerifler vardır. Fotoğrafın haram olmaması hakkında bir deliliniz var mı?
Cevap: Böyle bir delil yoktur. Zaruret hali bu hükmün müstesnasıdır.
2261 - Soru: Bir kimsenin kolunda barut ile Kıbrıs haritası şeklinde dövme yapılmış olsa ıslâmi açıdan zararı var mıdır? Yapılan ibadetlere de zararı olur mu?
Cevap: ıslâmi hükümlere göre böyle bir hareket lanetlenmiştir. "Veşim" adı verilen bu dövmeyi yaptırmamalıdır. Fakat bu iş, yapılan ibadetin sıhhatine tesir edecek mahiyette değildir.
2262 - Soru: Evde olan manzarada ufak da olsa insan (veya diğer canlı) resminin bulunmasında mahzur var mıdır? Bu gibi manzaralarla evi süsleyebilir miyiz?
Cevap: Dinimizin emirleri dikkate alınınca, resim olan eve melek girmez ve resme karşı namaz kılınmaz. Canlı bir varlığın resmi bulunmayan manzaraları tercih ediniz.
2263 - Soru: Fotoğraf çekmekte bir mahzur var mıdır?
Cevap: Zaruret olmadıkça bundan sakınmamız lâzımdır. Zaruret hali, vesikalık fotoğraflarla sınırlı olmaktadır.
2264 - Soru: Çekilmiş bir fotoğrafı camlatıp asabilir miyiz?
Cevap: Hayır. Kapalı bir yerde bulundurmanızı tavsiye ederim.
2265 - Soru: Bazıları fotoğraf çektirmekte bir beis yoktur. Asıl memnu olan el ile kişinin resmini çizmektir diyor. Bu kanaat doğru mu?
Cevap: El ile çizmek günahın büyüklüğü cihetinden ileridir. Makine ile çekmek, bunun hafiflemiş şekli ise de mahzurdan hali görülmemektedir.
2286 - Soru: TV'den gayri meşru olmayan bir filmi seyretmekte bir mahzur var mı?
Cevap: Filmle ilgili olarak kullandığınız "gayri meşru olmayan" tabiri muğlak olup, izaha hacet bulunan bir ifadedir. şöyle ki:
a) Filmin mevzuu, ıslâmi hükümlere aykırı ise gayri meşru bir filmdir.
b) Açık ve saçık kadın artistlerin bulunduğu bir film ise yine gayri meşrudur.
c) Aşk sahneleri bulunan ve seyircilerin üzerinde menfi tesir icra edecek bir film ise gayri meşrudur.
d) Hıristiyanlık, Yahudilik gibi batıl dinlerin; komünizm gibi sapık ideolojilerin propagandası yapılan bir film ise gayri meşrudur.
e) Oynatılmakta bulunan bir film, mahremlik kurallarına dikkat etmeden kadın-erkek karışık halde oturup seyredilmekte ise, onu temaşa etmek gene gayri meşrudur.
f) Onu seyretmekte iken bir namazın kazaya kalması ihtimali varsa, yine gayri meşrudur.
2267 - Soru: Bir kimsenin evinin duvarına halı takması caiz midir?
Cevap: Ziynet için takılıyorsa bunda kerahet vardır. (Fetava-i Hindiye, c. 5, s. 359)